Türkiye genelinde 29 vilayette 1500 hanede yapılan araştırma, pandemi sonrası çocukların yüzde 47’si kendini keyifli hissettiğini belirtirken, bu oran düşük sosyoekonomik statüye sahip çocuklarda yüzde 33’e kadar düşüyor. Çocukların dörtte üçü ekonomik korkular yaşarken, yüzde 11’i haftada 8-11 saat çalışmak zorunda kalıyor. Araştırma, çocukların kuvvetli ömür şartlarını ve tahlil bekleyen sıkıntılarını gözler önüne seriyor.
İstanbul Bilgi Üniversitesi tarafından TÜBİTAK dayanağıyla yürütülen “Krizler Çağında Çocuk Olmak: Türkiye’de Pandemi Sonrasında Çocukların Düzgün Olma Halini Yine Düşünmek” başlıklı araştırma projesinin bulguları kamuoyuyla paylaşıldı.
Araştırma pandemi sonrasında çocukların âlâ olma halini “maddi durum”, “sağlık”, “eğitim”, “risk ve güvenlik”, “barınma ve çevre”, “katılım”, “ilişkiler” ve “dijital dünya” üzere birçok farklı boyutta ele aldı. Türkiye genelinde 29 vilayette 1500 hane ile yapılan anket çalışmasının yanı sıra Şanlıurfa ve İstanbul’da gerçekleştirilen derinlemesine görüşmeler ve odak küme çalışmalarıyla bulgular desteklendi. Projede ayrıca Çocuk Danışma Kurulu hayata geçirilerek çocukların görüşleri sürece dahil edildi.
Yüksek sosyoekonomik statüye sahip çocuklar daha mutlu
Türkiye’de çocukların güzel olma halini bütüncül bir perspektifte ele alan araştırma kıymetli bulgular ortaya koydu. Görüşülen çocukların yüzde 47’si kendini memnun hissettiğini söz ederken, bu oran en düşük sosyoekonomik statüye sahip ailelerin çocuklarında yüzde 33, yüksek sosyoekonomik statülü ailelerin çocuklarında ise yüzde 64. Daha yüksek sosyoekonomik statüye sahip çocuklar, akranlarından daha memnunlar.
Çocukların dörtte üçü iktisadın durumundan kaygılı
Araştırmanın değerli bulgularından biri de çocuklar ortasında tasa seviyesinin yüksekliği. Görüşülen çocukların dörtte üçü iktisadın durumundan yahut aile bireylerinden birinin başına berbat bir şey gelmesinden dert duyuyor. Gelecekle ilgili planlarının gerçekleşmeyeceğinden ve COVID-19 gibisi bir pandemiden korku duyan çocukların oranı yüzde 63. Çocukların kıymetli dert kaynaklarından biri de imtihanlarında (yüzde 63) ve derslerinde başarısız olmak (yüzde 60).
Çocuklar haftada 8-11 saat çalışıyor
Araştırma görüşülen çocukların yüzde 11’inin çalıştığını ortaya koyuyor. Çalışma oranı, erkek çocuklarda yüzde 13, kız çocuklarda ise yüzde 7 olarak belirlendi. Düşük sosyoekonomik statüde bu oran yüzde 18’e yükselirken, yüksek sosyoekonomik statüde yüzde 3’e düşüyor. Çocukların yarısından fazlası (yüzde 53) dükkanlarda çalışırken yüzde 20’si fabrikalarda çalışıyor. Haftada 8-11 saat çalışan çocukların, haftalık ortalama gelirleri 2000 TL’nin altında kalıyor. Çalışma nedenleri ortasında harçlık çıkarma (yüzde 54), aileye dayanak sağlama (yüzde 47) ve meslek öğrenme (yüzde 39) öne çıkıyor.
Düşük sosyoekonomik statüdeki çocukların yüzde 23’ü okulda ders öğrenemiyor
Araştırmaya katılan çocuklardan 112’si eğitimine orta vermek zorunda kaldığını tabir etti. Bu durumun en önemli nedenleri ortasında ders başarısızlığı (yüzde 54), okula gitmek istememe (yüzde 51) ve çalışma zaruriliği (yüzde 28) yer alıyor. Eğitime geri dönmek isteyen çocukların oranı ise sırf yüzde 13.
Araştırmaya nazaran düşük sosyoekonomik statüye sahip çocukların yüzde 26’sı konutta ders çalışamadığını belirtirken, bu oran en yüksek sosyoekonomik statüde yüzde 8’e düşüyor. Meskende çalışma ortamı olmayan çocuklar için okul, olmak istedikleri yer haline geliyor. Lakin düşük sosyoekonomik statüdeki çocukların yüzde 23’ü kalabalık sınıflar üzere nedenlerle okulda da ders öğrenemediklerini tabir ediyor.
Ev içerisindeki iş yükü kız çocuklarında daha fazla
Çocukların mesken içerisindeki iş yüklerinin de toplumsal cinsiyete ve sosyoekonomik statülerine bağlı olarak değiştiği araştırma sonuçları ortasında. Kız çocuklarının yüzde 89’u kendi yataklarını toplarken, yüzde 79’u sofra kurup kaldırırken, yüzde 63’ü kahvaltısını hazırlarken, yüzde 50’si konut paklığı yaparken, yüzde 50’si bulaşık yıkarken ve yüzde 26’sı yemek yaparken bu oranlar erkek çocuklarında çok daha düşük oranlarda kalıyor.
Deprem, orman yangını üzere doğal afetler en değerli üç tehdit arasında
Araştırma çalışması çerçevesinde görüşülen çocukların yüzde 53’ü zelzele, orman yangını üzere doğal afetleri en kıymetli üç tehdit ortasında görürken, işsizlik yüzde 49 ile ikinci sırada, yoksulluk ise yüzde 45 ile üçüncü sırada gelmekte. Salgın hastalık cevabıysa yüzde 33 ile dördüncü sırayı alıyor.
Araştırmaya katılan çocukların yüzde 84’ü arkadaşlarıyla yüz yüze görüşüyor
Araştırma çalışmasına katılan çocukların arkadaşlarıyla münasebet kurarken en fazla tercih ettikleri sistem yüz yüze görüşmek (yüzde 84), bunu WhatsApp gibisi uygulamalar (yüzde 47) ve telefonda konuşmak (yüzde 45) takip ediyor. Toplumsal medya uygulamalarını arkadaşlarıyla münasebet kurmak için kullandığını söyleyen çocukların oranı çok daha düşük.
Çocuklarda internet okuryazarlığı yüksek
Görüşülen çocukların internet okuryazarlığının yüksek olduğu görülüyor. Kullandığı araçlardaki kapalılık ayarlarını nasıl yapacağını bildiğini söyleyenlerin oranı yüzde 80, hangi manzara ve bilgilerini internette paylaşacağını bilenlerin oranı yüzde 78, istemediği iletileri nasıl engelleyeceğini bilenlerin oranı yüzde 77 ve bilgileri doğrulayabileceğini söyleyenlerin oranıysa yüzde 74.
Araştırma çalışmasına katılan çocukların seyrek de olsa siberzorbalık ve tacizle karşılaştığı görülüyor. Profil fotoğrafıyla ilgili olumsuz yorumlar aldığını söyleyenlerin oranı yüzde 14, toplumsal medyada paylaştıkları nedeniyle dalga geçilenlerin oranı yüzde 13. Siberzorbalıkla karşılaşan çocukların başvurdukları birinci yol iletisi gönderen kişiyi engellemekken (yüzde 39), toplumsal medya hesabını kapatanların oranı yüzde 28, bu hususta arkadaşlarıyla konuşanların oranıysa yüzde 26. Telefonun ya da bilgisayarının güvenlik ayarlarını değiştirdiğini söyleyenlerin oranıysa yüzde 23.
‘Çocukluk korunaklı bir alan değil’
Proje Koordinatörü Prof. Dr. Pınar Uyan Semerci şunları söyledi:
“Çocuklar, korona, ekonomik kriz, sarsıntı ve geleceğe dair kaygılarını hayatlarını anlatırken vurguluyorlar. Eğitim sisteminin imtihan odaklı yapısı da çocukların günlük hayatlarına ve kendilerini söz biçimlerine derinden yansıyor. Sosyoekonomik farkları aşan bir kaygı hali, tüm gelir kümelerindeki çocuklarda yetememe hissi ve geleceğe dair bir telaş yaratıyor. Çocuklar bu farkları kriz değil, telaş, dehşet ve mutsuzluk olarak söz ediyor. Dijital dünya ise sadece risklerle değil, sunduğu fırsatlarla da değerlendirilmeli. Eğitim ortamlarının muteber alanlar olması ve muvaffakiyet gösteremeyen çocuklar için destekleyici düzenekler geliştirilmesi büyük ehemmiyet taşıyor. Çocukların çocuk olabilmesi, huzurlu bir çocukluk tecrübesi yaşayabilmesi için imtihan baskısının eğitim sistemindeki tesirinin azaltılması gerekiyor.”
Çocukluğun büsbütün korunaklı bir alan olmadığını vurgulayan Prof. Dr. Emre Erdoğan ise “Çocukluk dediğimiz şey büsbütün korunaklı olmak zorunda değil. Lakin sosyoekonomik eşitsizlik, çocukların hayat şartlarını ve eğitim fırsatlarını derinden etkiliyor. Daha âlâ eğitime ve sosyoekonomik statüye sahip ebeveynlerle büyüyen çocuklar daha korunaklı bir yaşama sahip oluyorlar. Bunu mutluluklarında da görebiliyoruz. Daha memnunlar, imkanları daha fazla, daha fazla dayanışıyorlar, sözleri daha fazla dinleniyor. Ve bu eşitsizlik. Bu korunaksızlığı ve adaletsizliği görmeli, çocuklara eşit eğitim ve hayat imkanları sunmak için tahliller üretmeliyiz” dedi.
Projenin araştırmacısı Beğenilen Durmuş ise, Çocuk Müracaat Ekibi’ne vurgu yaparak şunları söyledi: “Çocuğun güzel olma hali, çalışmalarımızın temel emellerinden biri. Bu çerçevede, çocukların perspektifinden bakmayı ve onların iştirakini sağlamayı önemsiyoruz. Çocuk İstişare Takımı ile dijital çağda çocuk olmak ve düzgün olma halleri üzerine çocukların niyetlerini anlamayı hedefledik. Süreç boyunca kurumlarla bağlantı, ebeveynlerden müsaade alma ve çocuklara süreci anlatma üzere adımları dikkatle planladık. Araştırma sonuçlarını çocuklara ve akranlarına ulaştırmayı hedefliyoruz.”