ODTÜ Deniz Bilimleri Enstitüsü, “Bilim 2” gemisi ile 8 bilim beşerinin katıldığı ve 4 gün süren 2024 Marmara Denizi seferlerinin birinci kısmını geçtiğimiz günlerde tamamladı.
Isınma, kirlilik, oksijen kıymetleri, akıntı istikametleri üzere birçok parametrenin incelendiği sefer sonrasında gemide AA muhabirinin sorularını yanıtlayan Yücel, Etraf, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı ile yürüttükleri Marmara Denizi Bütünleşik Modelleme Sistemi (MARMOD) projesi kapsamında bilhassa müsilaj krizinden beri artan sıklıktaki deniz seferleriyle, Marmara Denizi’nin oşinografik durumunu takip ettiklerini belirtti.
Düzenledikleri son seferde bilhassa Doğu Marmara’ya odaklandıklarını bildiren Yücel, “İlk bulgularımızda bilhassa oksijende durum hiç lakin hiç iç açıcı değil, hala Marmara birinci 30 metresi hariç önemli oksijen azlığı çeken, komada bir yer. Oksijen bilhassa birinci 30 metreden sonra ‘hipoksi eşiği’ dediğimiz, bir balığın giremeyeceği düzeyde düşük. Akabinde 150-200 metreye eriştiğinizde neredeyse ölçmekte zorlandığımız, çok çok az düzeylerde oksijen var.” dedi.
Daha evvel, bilhassa Doğu Marmara’da 600 ila 800 metre bandındaki Akdeniz suyunun Marmara’ya az da olsa bir nefes verdiğini ve oksijen pahalarını bir nebze de olsa artırdığını belirten Yücel, son seferde buna rastlamadıklarını, denizlerdeki ısınmanın bu sonucu doğurmuş olabileceğini tabir etti.
Önceki yıllara nazaran Marmara Denizi’nin çok fazla ısınıp yorulduğunu, mayıs sonu prestijiyle da alg patlamalarıyla sistemin hırpalandığını lisana getiren Yücel, “Geçen yılki seferimizde eylül ayında ölçtüğümüz yaz sonu pahalarını şimdiden ölçmüşüz ve geçmişiz bile. Yaz müddetince bunun artacağını düşünüyoruz. Deniz suyu sıcaklıkları bu yıl rekorlar kırdı. Temmuz, ağustos, eylül aylarında bu rekorların yenilenmesi mümkün. Şimdiden Doğu Marmara’da deniz suyu sıcaklığını 26, İzmit Körfezi’nde 27 derece ölçtük ki bu bölgelerde son 40 yılın ortalaması 24-25 derecelerdir.” diye konuştu.
Deniz suyu sıcaklığındaki artışın daha az oksijen çözülebilmesine ve kirlilik artışına neden olduğunu aktaran Yücel, sıcaklık, oksijensizleşme ve kirliliğin kısır bir döngü içinde birbirini beslediği tespitini paylaştı.
Yücel, kirliliğin boyutu hakkında şunları söyledi:
“Özellikle son yıllarda çok ağır bilgi topladığımız için çok net konuşabilirim. Marmara’da azot, fosfor kirliliği artarak devam ediyor, birikim devam ediyor, trendlerde azalmayı bırakın rastgele bir durma gözlemlemedik. Marmara’da çok önemli bir biyolojik üretim hali sürmekte. Üretim bedelleri Karadeniz’in 3-4 katı. Temel 3-4 hafta evvelki biyolojik üretim patlamasını geride bıraktık, artık sistem nispeten yazla ilgili bir istikrar durumuna ulaştı. Marmara çok üretken, çok azot ve fosfor yüklü.”
YENİ TEHDİT: HİDROJEN SÜLFÜR
Denizde oksijenin azaldığı noktada hayatın bittiği üzere bir algı bulunsa da tek hücreli ömrün sürdüğünü, mikrobiyal canlıların teneffüs yapmaya devam ettiğini anlatan Yücel, kelam konusu canlıların bu teneffüsü nitrat denilen, azotun oksijen bağlı formuyla yaptıkları bilgisini verdi.
Doğu Marmara’da da 200 metreden sonra nitrat düzeylerinin düştüğüne ve oksijen azaldıkça nitratın da azalmaya başladığına değinen Yücel, termodinamik teoriye nazaran oksijen ve nitrat tükendiğinde mikrobiyal hayatın sülfat soluyarak hidrojen sülfür gazı ortaya çıkaracağını işaret etti.
MARMOD projesi sayesinde bu türlü bir trendi Doğu Marmara’da tespit ettiklerini vurgulayan Yücel, şu ikazlarda bulundu:
“Bu bir felaket manasına geliyor. Bu bütün besin sisteminin, besin ağının çökmesi demek. Hidrojen sülfürlü sular tabanda birikmeye başladığı anda yavaş yavaş kötüleşmeyle birlikte tedbir alınmazsa üst hakikat çıkacak. Bu, koku yapması, hidrojen sülfürlü suların kıyıya vurması demek. Üstteki 30 metrelik oksijenli suyla birleştiği vakit yeni müsilajımsı, göze beğenilen gelmeyen, halk sıhhati açısından dayanılmaz tehdit oluşturan, balıkçılık için değişik tehdit oluşturan, turizmi çökertecek bir fenomen olacak. Hidrojen sülfür İzmit Körfezi dışında, Marmara’da şimdi yok, şimdi oluşuma başlamadı ancak son 3 yıldaki gidişat sürerse, önümüzdeki 4 ya da 5 yıl içerisinde Doğu Marmara’daki nitratın tükeneceğini biz MARMOD datalarıyla görüyoruz.”
Marmara’nın probleminin azot ve fosfor yükü olduğunu hatırlatan Yücel, bu yükün değerli bir kısmının ziraî girdiler ve kentlerin arıtılmamış, az arıtılmış yahut en ileri düzeyde arıtılmamış atık sularının Marmara ile buluşmasından kaynaklandığını, acil olarak harekete geçilmesi gereken bahislerin başında da bu iki sorunun geldiği değerlendirmesini paylaştı.